Hand in hand kameraden, alles over het clublied van Feyenoord

Een van de dingen die de sfeer in De Kuip zo magisch maken is het "Hand in hand kameraden", het clublied dat steevast door het Legioen wordt gezongen. Niet alleen in het stadion, maar ook als Feyenoord in het buitenland speelt duurt het niet lang voor deze klassieker door de straten schalt. Ondanks dat zijn er veel geruchten over het bekendste clublied van Nederland. Wij zetten alles wat je over "Hand in hand kameraden" moet weten op een rij en rekenen direct af met wat mythes. (Tekst gaat verder na de afbeelding)

Afbeelding: Feyenoord-supporters zingen "Hand in hand kameraden" voor de selectie na een Europese overwinning.

Wanneer is "Hand in hand kameraden" uitgebracht?

Gek genoeg is de oorsprong van het lied nog niet helemaal bekend. We weten wel dat de Rotterdamse zanger en tekstschrijver het lied in 1961 schreef voor Jacky van Dam (echte naam Jaap Plugers). Het nummer kreeg de status van klassieker in 1963 toen de supporters het nummer massaal zongen toen zij hun ploeg in de halve finale van de Europacup 1 (nu Champions League) gingen aanmoedigen. In deze periode ontstond ook de geuzennaam "Het Legioen" voor de trouwe supporters. Het lied klonk toen zo: (tekst gaat verder na de video)

Vanaf dat moment was het nummer onlosmakelijk met Feyenoord verbonden en werd Jacky van Dam wereldberoemd in Rotterdam. Overigens overleed de zanger van dit iconische lied op 15 mei 2021 op 83-jarige leeftijd na ziekte en verblijf in een verpleegtehuis, waar hij werd opgezocht door Feyenoord-fans. Toch is daarmee niet de hele historie verteld, want er zijn veel geruchten en mythes ontstaan. Daar rekenen we hierna mee af.

Is de muziek van "Hand in hand" een foute Duitse oorlogsmars?

Zo gaat het gerucht dat de muziek en melodie van het iconische clublied eigenlijk een Duitse mars uit de Tweede Wereldoorlog was. Dit verhaal is onjuist. Muziekleraar L. van der Steen lied in 1963 in een ingezonden stuk in de krant weten dat hij de melodie was tegengekomen in een bundel met composities van de Duitse componist Wihelm Speidel (1826-1899). Gek genoeg zijn er van deze bundel (in 1887 uitgegeven door Franz Portios in Leipzig) nooit exemplaren gevonden. Sterker nog, inmiddels zijn er veel Feyenoord-fans naar de bundel op zoek. 

Ervan uitgaande dat de heer Van Der Steen de waarheid sprak is de oorsprong van de muziek wel Duits, maar van ver vóór de Tweede Wereldoorlog. Wellicht is de verwarring ontstaan omdat een naamgenoot van de componist een hoge Duitse militair was tijdens de oorlog. Ook is bekend dat er in de oorlog op deze melodie gezongen werd door gevangenen in de Arbeitseinsatz in Duitsland. 

Waar komt de tekst van "Hand in hand kameraden" vandaan?

Naast de melodie spreekt ook de tekst van het lied tot de verbeelding. Ook hier gaan veel geruchten over. Jaap Valkhoff vertelde zelf dat hij dacht dat het refrein van de A.S.V. Marsch kwam. Dit was een lied dat in 1927 werd gezongen door het mannekoor van de S.S. Volendam, een schip van de Holland Amerika Lijn. 

Daarna werd het lied bij verschillende voetbalclubs al gezongen. Onder andere bij de Rotterdamse voetbalvereniging COAL, waar in de jaren '30 onder meer de later heel bekende tekstschrijver Johnny Hoes speelt. In de kranten heeft men het in die periode al over het bijzondere clublied van COAL. Het is ook Johnny Hoes die Jaap Valkoff in 1961 vraagt om de coupletten bij het bestaande refrein te schrijven ter ere van het landskampioenschap in 1961. 

Sinterklaasavond 1947: ruzie met Feyenoord over "Hand in hand".

De tekst komt natuurlijk van diverse bronnen. Zo weten we dat "Geen woorden maar daden" de letterlijke vertaling is van het Latijnse motto: "Facta, non verba". 

Ook andere delen van de tekst zijn al eerder te horen rondom Feyenoord. Zo wordt een lied dat op Sinterklaas-avond 1947 gezongen wordt als oerversie van de tekst van het "Hand in hand" gezien. Op de maat van "zie ginds komt de stoomboot" zingen de feestvierders die avond een lied met de volgende opening:

"Zie ginds komt het elftal van Feyenoord weer aan.

Voorop onze Arie, ik zie hem al gaan

Hoe huppelt Cor Munster het veld op en neer

Hij wil een goaltje maken maar 't lukt inet deez' keer

Met als refrein:

Hand in hand, kameraden

Hand in hand, een voor een

Geen woorden maar daden

Leve Feyenoord 1"

Met de "Arie" wordt overigens naar alle waarschijnlijkheid verwezen naar Arie de Vroet, die van 1936 tot 1950 voor Feyenoord speelde. Hier zie je overigens de huidige Feyenoord-selectie.

Wie denkt dat men in De Kuip hartstochtelijk verliefd werd op deze Sinterklaas-ballade heeft het mis. Feyenoord-administrateur Phida Wolff had namelijk zelf een supporterslied geschreven onder de titel "Ons Feijenoord-clublied" en men probeerde dat juist tot clublied te maken. We kunnen wel concluderen dat dit niet gelukt.

Een laatste gerucht: Was het "Hand in hand" eigenlijk voor Ajax bedoeld?

Er is natuurlijk nogal wat rivaliteit tussen Feyenoord en Ajax en daarbij komt nog wel eens het pijnlijke gerucht naar voren dat het clbulied van Feyenoord eigenlijk een afgekeurd nummer voor Ajax was en pas Rotterdams zou zijn gemaakt nadat het in Amsterdam niet aansloeg. Ook dat gerucht kunnen we naar het rijk der fabelen verwijzen. Het gerucht is waarschijnlijk ontstaan omdat Jaap Valkhoff vaker voor in die tijd populaire Amsterdamse zangers en zangeressen zoals Johnny Jordaan en Tante Leen schreef en het lied inderdaad ook als "Ajax-variant" door twee Amsterdamse zangers is gezongen. Alleen blijkt dat de versies van Amsterdamse Arie (Arie Vierbergen) en Tony Bass uit 1967 komen en dus zes jaar ná het origineel zijn uitgebracht. Overigens was "Mr. Ajax" Sjaak Swart in het verleden niet te beroerd om "hand in hand" in originele versie te zingen. (Tekst gaat verder na de video)

Meer weten over de geschiedenis van "Hand in hand kameraden"?

Uiteraard valt er nog veel meer over het roemruchte nummer te vertellen. Hiervoor kan je onder meer terecht bij:

• RTV Rijnmond dat over de feiten en fabels rond het lied schreef;
• Diverse andere bronnen op internet
• Onderstaande documentaire over de zoektocht naar de oorsprong van het lied. (Tekst gaat verder na de video)

Ben jij benieuwd wanneer je uit volle borst mee kan zingen met deze Feyenoord-klassieker? Hier zie je het speelschema van Feyenoord in de Eredivisie.