Jari Litmanen: nog altijd de grootste Finse voetballer ooit

Sommige voetballers lijken geboren om een club te veranderen en een land te inspireren. Jari Litmanen is zo iemand. Voor Finland was hij meer een symbool dan een speler en voor Ajax werd hij de spil van een gouden generatie. Een eerbetoon aan de middenvelder die het spel leek te lezen voordat de bal hem bereikte. (Tekst gaat verder na afbeelding)

Van Lahti naar het hart van Barcelona

Litmanen groeide op in Lahti, waar voetbal de dorpspleinen kleurde. Op negentienjarige leeftijd werd hij verkozen tot beste speler van de Finse competitie, wat hem een onvergetelijke trip naar Barcelona opleverde. Daar trainde hij mee onder Johan Cruijff, wat een droom was voor de jonge Fin. Oog in oog met sterren als Michael Laudrup, Stoichkov en een jonge Guardiola, liet Litmanen zien dat hij ook in het felste zonlicht zijn techniek kon laten spreken. “Toen ze hoorden dat ik uit Finland kwam, dacht iedereen: het zal wel. Maar na de training staken ze hun duim op en zeiden ‘bien, bien’ tegen me.” Cruijff zag dat Litmanen zich staande hield en adviseerde hem veel wedstrijden te spelen om zijn inzicht verder te ontwikkelen.

PSV: een korte tussenstop, een lange schaduw

Zijn pad naar Nederland liep via een korte stage bij PSV. Huub Stevens, toen trainer van het tweede elftal, zag in Litmanen een speler die al op jonge leeftijd het veld als een schaakbord leek te lezen. Bobby Robson gaf hem een kans in een oefenwedstrijd tegen KV Mechelen, maar was minder overtuigd. Litmanen keerde terug naar Finland vanwege dienstplicht en de aanwezigheid van andere jeugdspelers bij PSV. Stevens reflecteert later: “Toen hij bij Ajax een topspeler werd, heb ik weleens gedacht: we hebben een foutje gemaakt. Of een grote fout.” Een voorproefje van het genie dat later in Amsterdam ontketend werd. 

Ajax: de geboorte van een maestro

In 1992 arriveerde Litmanen bij Ajax voor een proefperiode. Zijn eerste optreden als rechtshalf overtuigde nog niet, maar een afwezigheid van Dennis Bergkamp bood hem de kans om als nummer tien te spelen. Hij greep die positie vast, zette het spel naar zijn hand en liet zijn techniek en overzicht spreken. Zo begon de opmars van een speler die jarenlang het hart van Ajax zou vormen en een toonbeeld was van fair play. Slechts één keer in zijn carrière kreeg hij een rode kaart, namelijk tegen FC Volendam. 

(Tekst gaat verder na video: rode kaart vanaf 0:53)

Doorbraak en Europese erkenning

Het seizoen 1993/94 markeerde zijn doorbraak. Met Bergkamp vertrokken, kreeg Litmanen een vaste basisplaats en scoorde hij in 38 wedstrijden maar liefst 34 keer. Het seizoen daarop won hij met Ajax de Champions League, goed voor zes doelpunten in elf Europese duels. Zijn Europese reputatie groeide razendsnel. Voetbalicoon Zinedine Zidane omschreef hem als “een speler die ik bestudeerde”, Dennis Bergkamp noemde hem “de speler van wie elke Ajax-aanvaller leerde”. Frank de Boer zei dat Litmanen het brein van het team was, terwijl Van Gaal benadrukte dat hij altijd wist waar de bal heen moest voordat hij die zelfs ontving.

(Tekst gaat verder na video)

Litmanens invloed reikte verder dan het veld. Na de Champions League-winst in 1995 explodeerde de populariteit van de naam ‘Jari’ in Nederland. Volgens het Meertens Instituut nam het aantal jongens met die naam pijlsnel toe, een cultureel fenomeen dat laat zien hoe zijn spel ook buiten de lijnen harten wist te winnen.

Europa wachtte, Ajax bleef thuis

Na zijn eerste periode bij Ajax speelde Litmanen bij Barcelona en Liverpool, waar hij onder meer de FA Cup en UEFA Cup won. Toch bleef zijn stempel het grootst in Amsterdam. Zijn terugkeer in 2002 was minder spectaculair, maar desalniettemin droop de klasse er zoals gewoonlijk vanaf bij Litmanen: de routinier kon nog altijd wedstrijden kantelen, zoals tegen AS Roma en AC Milan in de Champions League.

(Tekst gaat verder na video)

De oorspronkelijke man van glas

Blessures achtervolgden Litmanen: rug, knieën en achillespezen zorgden voor de bijnaam ‘man van glas’. Toch speelde hij meer dan vijfhonderd wedstrijden, waarvan 255 voor Ajax. Zijn fysieke kwetsbaarheid beperkte hem, maar nooit zijn status als een van de meest intelligente en elegante spelers van zijn generatie. In Finland werd dat onderstreept in 2004.

Held in Finland, icoon voor altijd

Bij zijn terugkeer naar FC Lahti in 2004 stond het land namelijk op stelten. Een standbeeld in zijn geboortestad en zelfs een creditcard met zijn afbeelding herinneren aan zijn nalatenschap.

(Tekst gaat verder na afbeelding)

Jari Litmanen statue @LahdenReipas Finland.

Blessed with a smart football brain, brilliant positioning and finishing, Litmanen is considered the best Finnish player of all time and an idol at AFC Ajax.

A connoisseur's footballer. 🇫🇮

📸 @gazzetta_stadio for Terrace Edition. pic.twitter.com/c3ZheNetWz

— Terrace Edition (@TerraceEdition) July 28, 2023

Tot op de dag van vandaag wordt Jari Litmanen nog altijd herinnerd als de grootste Finse voetballer ooit: een speler die generaties inspireerde, Ajax naar hoogten tilde die niemand vergat en Finland trots maakte. Dankzij Litmanen werd de Eredivisie een bekendere bestemming voor Finnen.