Van bombardement tot verloren WK-finale: het leven van Willem van Hanegem

Willem van Hanegem viert dinsdag zijn 80e verjaardag. Reden genoeg om terug te blikken op zijn jeugd, glansrijke carrière als speler en trainer en werk als analist.

Van Hanegem 80 jaar

Maar eerst. Van Hanegem viert (pas) maandag 26 februari zijn 80e verjaardag in het theater De Doelen. Bezoekers kunnen in het theater in het centrum van Rotterdam een eerbetoon aan één van de beste Nederlandse voetballers ooit beleven. Het belooft een avond te worden vol bijzondere gasten, historische filmbeelden en ongekende emoties. 

Dit is de geboorteplaats van Van Hanegem

Van Hanegem zag op 20 februari 1944 het levenslicht in het Zeeuws-Vlaamse Breskens. Een paar maanden later, op 11 september, vond een geallieerd bombardement door de Duitsers plaats in het visserdorp. Daarbij kwamen 225 Bressiaanders om het leven, onder wie Willems broers Izaäk en zijn vader Lo. Twee jaar later, op 26 mei 1946, verhuisden de overgebleven Van Hanegems naar de Utrechtse volkswijk Oudwijk. 

Van Hanegem was al van jongs af aan bezeten van voetbal. Toch lukte het hem in eerste instantie niet om lid te worden van een voetbalvereniging in Utrecht. Zo zag Elinkwijk het niet in Van Hanegem zitten, omdat hij te traag was en de club al te veel jeugdspelers had. Een andere Utrechtse club, DOS, nodigde Van Hanegem weliswaar uit voor een proefwedstrijd, maar hij was zijn voetbalschoenen vergeten.

In 1960 mocht de op dat moment zestienjarige Van Hanegem lid worden van Velox. Daar ging een mooi verhaal aan vooraf. Toen trainer Daan van Beek doelman Henk van Ledden aan het trainen was, zag hij een stevige jongen met kromme benen de overgeschoten ballen soms op fraaie wijze controleren en af en toe subliem terugschieten. Van Beek legde de training stil, stapte op Van Hanegem af en vroeg of hij al ergens voetbalde. Dat was niet het geval, waarna Van Hanegem een dag later op de ledenlijst van de tweede divisionist stond.

Legendarische nummer 10

Van Hanegem maakte pas drie jaar later, op 20 februari 1963, voor het eerst deel uit van de hoofdmacht van Velox. In zijn tijd bij de Utrechtse volksclub was lang niet iedereen meteen overtuigd van zijn kwaliteiten. Zo legde menigeen nog weleens de nadruk op zijn overgewicht en zijn gebrek aan snelheid. Waar Van Hanegem later zou uitgroeien tot een legendarische nummer 10, werd hij bij Velox als linksbuiten of linksback geposteerd.

Van Hanegem kostte vermogen

In de loop der tijd kreeg Van Hanegem steeds meer complimenten voor zijn spel en groeide de interesse van buitenaf. Zo probeerde het Amersfoortse HVC hem te verleiden tot een overstap naar Amersfoort en ook DOS en Sparta Rotterdam toonden enige belangstelling, maar allemaal tevergeefs.

In 1966 legt Piet Hoogenboom, voorzitter van het Rotterdamse Xerxes, een aanbieding neer bij Van Hanegem, en met succes. Van Hanegem ruilde Velox voor een bedrag van 80.000 gulden in voor Xerxes.

Topscorer achter Feyenoord-spits Ove Kindval

Bij Xerxes speelde Van Hanegem voor het eerst Eredivisie-voetbal én kreeg hij te maken met de Duitse trainer Kurt Linder, die Van Hanegem op een totaal andere manier behandelde dan Velox-coach Daan van Beek. Waar Van Beek het voetbal niet al te serieus benaderde, verplichtte Linder Van Hanegem om te denken als een prof en aan zijn conditie te werken. Ondanks dat de twee meestal niet op een lijn zaten, had Linder wel degelijk een positieve invloed op Van Hanegem, die liefst dertien kilo afviel. In zijn tweede en laatste seizoen voor Xerxes kende Van Hanegem met 26 doelpunten in de Eredivisie een ongekende productiviteit. Daarmee eindigde hij op de tweede plek in het topscorersklassement, op twee goals van Feyenoord-spits Ove Kindvall.

Europa Cup I winnaar met Feyenoord in 1970

In de zomer van 1968 maakte Van Hanegem de overstap naar Feyenoord, waar hij zou uitgroeien tot een van de grote vedetten in de clubgeschiedenis. De middenvelder viel met name op door zijn inzicht, techniek, passing en wedstrijdmentaliteit. In Rotterdam-Zuid behaalde hij ongekende successen. In 1970 legde hij met Feyenoord beslag op de Europacup I, de voorloper van de Champions League. In de finale werd met 2-1 gewonnen van het Schotse Celtic. In september van dat jaar wonnen Van Hanegem en co. ook nog de Wereldbeker ten koste van het Argentijnse Estudiantes de Plata (2-2 en 1-0 winst). Vier jaar later, in 1974, won Van Hanegem met Feyenoord de UEFA Cup (voorloper van de Europa League) door in de finale Tottenham Hotspur te verslaan (2-2 en 1-0 winst). Daarnaast kroonde hij zich met de Stadionclub drie keer tot kampioen van Nederland, namelijk in 1969, 1971 en 1974.

Waarom Van Hanegem afwezig was op het WK 1978

Ondertussen maakte Van Hanegem ook furore in het Nederlands elftal. Op 30 mei 1968 debuteerde hij in Oranje, in de vriendschappelijke wedstrijd tegen Schotland (0-0). Zijn eerste eindtoernooi was het WK van 1974, waar Nederland de finale van West-Duitsland met 1-2 verloor. Twee jaar later, tijdens het EK van 1976, schopte Oranje het tot de laatste vier. In de halve finale zegevierde Tsjecho-Slowakije met 3-1. In de troostfinale werd gastland Joegoslavië nog wel verslagen. Van Hanegem maakte aanvankelijk deel uit van de Oranje-selectie voor het omstreden WK van 1978 in Argentinië, maar haakte op het laatste moment af. De Kromme kon het zowel geestelijk als lichamelijk niet opbrengen om af te reizen naar Argentinië. Op 26 september 1979 speelde Van Hanegem zijn 52ste en ook meteen zijn laatste interland. In een weinig hoogstaand duel werd België met 1-0 verslagen.

Middenvelder bij AZ 

In 1976 kwam er een einde aan het dienstverband van Van Hanegem bij Feyenoord, afgedankt door het clubbestuur. De middenvelder streek neer bij AZ’67, waarmee hij in het seizoen 1977/1978 de KNVB Beker won. Na drie jaar in Alkmaar te hebben gespeeld, stak Van Hanegem de Atlantische Oceaan over om een jaar bij het Amerikaanse Chicago Sting te voetballen. Vervolgens stond hij nog twee jaar onder contract bij FC Utrecht, waarna hij in 1981 terugkeerde bij zijn oude liefde Feyenoord. In 1983 zegde De Kromme het profvoetbal vaarwel. In een officiële afscheidswedstrijd van Feyenoord tegen de Oranje-ploeg van 1974 deelde scheidsrechter Charles Corver een symbolische rode kaart uit aan Van Hanegem, die vervolgens op de schouders van het veld werd gedragen.

Van Hanegem over Johan Cruijff

Van Hanegem speelde tijdens zijn voetballoopbaan zowel met als tegen Johan Cruijff. "Als ik dacht dat iets moest gebeuren, dan kon je hem er ook neerleggen. Het was makkelijk spelen met hem. Als hij diep ging of er juist in kwam, wist je dat je het meteen kon uitvoeren. Hij was gewoon heel goed. Hij was heel snel in zijn actie , zo vertelde Van Hanegem in maart 2023 in de Willem & Wessel-podcast van het Algemeen Dagblad.

Trainerscarrière; kampioen met Feyenoord

Na zijn profcarrière ging Van Hanegem het trainersvak in en begon als assistent-trainer. Als ‘rechterhand’ was hij achtereenvolgens actief bij Feyenoord (1983-1986), FC Utrecht (1986-1989) en FC Wageningen (1989-1991). Zijn eerste klus als hoofdtrainer was amateurclub Holland, waar hij van 1991 tot 1992 aan het roer kwam. Vervolgens keerde hij als hoofdtrainer terug bij Feyenoord, waar hij zijn grootste successen als trainer beleefde. Zo behaalde hij in 1993 de landstitel en won hij in 1994 en 1995 de KNVB Beker. In oktober 1995 werd Van Hanegem na een ruime nederlaag tegen PSV ontslagen. Vervolgens trok Van Hanegem naar Saoedi-Arabië, om voor een half jaar aan de slag te gaan bij Al-Hilal. Ondanks die korte periode pakte Van Hanegem twee prijzen: de landstitel en de Liga-Beker.

Van Hanegem en Dirk Scheringa

Van Hanegem koos na zijn ontslag in De Kuip met zijn oud-ploeggenoot Lex Schoenmaker voor een avontuur ver van huis, bij Al-Hilal in Saudi-Arabië. In het halfjaar dat Van Hanegem er werkte, werd hij landskampioen en won hij de Liga-Beker. In de zomer van 1997 ging Van Hanegem weer in Nederland als trainer aan de slag, bij AZ om precies te zijn. Onder zijn leiding dwong hij direct promotie naar de Eredivisie af. In het daaropvolgende seizoen sloot AZ de competitie als nummer 9. Ondanks de goede prestatie diende Van Hanegem op 14 juni 1999 zijn ontslag in bij voorzitter Dirk Scheringa, omdat het niet meer boterde tussen de trainer en het bestuur. Gaandeweg het seizoen 2000/2001 streek Van Hanegem neer bij Sparta Rotterdam als interim-trainer. De club uit Spangen stond op het punt van degraderen, maar Van Hanegem wist de Rotterdammers in de Eredivisie te houden.

Assistent-bondscoach onder Dick Advocaat

Een jaar later ging Van Hanegem aan de slag als assistent-bondscoach onder Dick Advocaat. Het duo loodste het Nederlands elftal naar het EK van 2004 in Portugal, waarin het in de halve finale werd uitgeschakeld door het gastland (2-1).

Na beruchte wissel Advocaat; "dan sla ik hem neer"

Op dat toernooi wisselde Advocaat sterspeler Arjen Robben om het middenveld te versterken en bovendien was de aanvaller nog maar net hersteld van een blessure. Advocaat zag de Tsjechen na zijn veelbesproken wissel sterker worden en zelfs de winst pakken. Slechts een enkeling had oor voor zijn argumenten. "Dan sla ik hem neer", antwoordde Willem van Hanegem, nota bene assistent van Advocaat, op de vraag hoe hij de volgende keer zou reageren. Het zorgde ervoor dat Advocaat jarenlang boos op Van Hanegem was.

Waarom Van Hanegem 'De Kromme' wordt genoemd

Na het eindtoernooi vertrok zowel Advocaat als De Kromme, zoals hij als voetballer werd genoemd. Van Hanegem kreeg als speler die bijnaam omdat hij altijd voorovergebogen liep en ook mooie effectballen kon geven. In 2007 ging Van Hanegem op voor zijn laatste trainersklus, bij FC Utrecht welteverstaan. Daar kwam anderhalf jaar later, op 23 december 2008, een einde aan na een ruzie met de clubleiding.

Harry Mens en Willem van Hanegem

Van Hanegem bleef daarna nog wel verbonden aan de voetballerij, maar dan in de rol als analist. Zo verzorgde hij in de loop der jaren analyses voor Canal+, NOS Sport, RTL 7, SPORT 1, Eredivisie Live (voorloper ESPN) en Ziggo Sport. Tegenwoordig is hij nog werkzaam als columnist voor het Algemeen Dagblad. Daarnaast schuift hij regelmatig aan bij het RTL 7-programma Business Class van Harry Mens. En dat levert vaak hilarische conversaties op. "Harry, je luister godverdikke niet."

Privé: Dit is de vrouw van Willem van Hanegem

Marianna van Hanegem is de tweede vrouw van Willem van Hanegem. Veel mensen kende haar als het scharreltje wat Willem tijdens zijn huwelijk met Truus tegenkwam. Het Playboy model dat later zijn zijn zaakwaarneemster werd. 

Een van de zonen van Van Hanegem - uit zijn eerste huwelijk - Gert van Hanegem speelde bij FC Utrecht.

Quotes: Meest bekende uitspraken, citaten van Van Hanegem

1. “Die scheids heeft de conditie van een wijkagent.”

2. “Of ik nog iets opgestoken heb op de trainerscursus? Ja, een paar sigaretten.”

3. “Roken is slecht. Vooral voor de gordijnen.”

4. “Als speler hoefden ze me na een doelpunt nooit achterna te rennen. Daar had ik de snelheid niet voor.”

5. “Wat ik doe als Dick (Advocaat, red.) en ik het niet eens zijn over de opstelling? Dan sla ik hem neer. 

6. “Een bal is een bal. Ze zijn allemaal rond, de rest is lulkoek.” 

7. “Wilfred Genee heeft evenveel verstand van voetballen, als een koe van touwtjespringen!”

8. “Gaat u spelers beter maken?”, aldus een journalist. Van Hanegem: “Nee, dat doet de dokter.” 

9. “Ik was niet de snelste, maar ik was nooit te laat.”

10. “Over het algemeen kan ik niet zeggen dat Duitsers mijn beste vrienden zijn.”

Mooiste voetbalvideo: Van Hanegem met Feyenoord-jeugdteam tegen Van Gaal

Van Hanegem traint jeugdteam van Feyenoord tegen dat van Van Gaal Misschien wel een van de mooiste voetbalvideo’s aller tijden is die als Willem van Hanegem en Louis van Gaal allebei een jeugdteam van Feyenoord en Ajax gaan coachen.

Wat je nog meer over Van Hanegem moet weten...

Willem van Hanegem tribune

‘De Kromme’ kreeg, de dag voor zijn 70e verjaardag, van onder meer de club en de supporters van Feyenoord een groot feest aangeboden in ‘zijn’ stadion. Waarna de Willem van Hanegem tribune, achter het doel, in de Kuip werd onthuld. 

Deze ziekte had Willem van Hanegem

De oud-voetballer werd in 2018 genezen verklaard nadat een paar maanden daarvoor prostaatkanker bij hem was ontdekt. "In het ziekenhuis zeiden ze steeds dat alles in orde zou komen", zei Van Hanegem in het AD. Hij hield zichzelf fit door in beweging te blijven. "Beetje wandelen, golfen, een hole of vier, zes."

Eigen column in het Algemeen Dagblad

Elke maandag verschijnt de column van Willem van Hanegem in de sportkrant van het Algemeen Dagblad. Dat is al jaren het geval. Van Hanegem gaat in zijn columm in op de wedstrijden in de Eredivisie en doet dat zonder aanziens des persoons. Ook zijn club Feyenoord wordt regelmatig door hem kritisch benaderd.